مقاله #404

چکیده:

کمربند کوهزاد کنونی زاگرس جنوب غرب ایران به عنوان حاشیه غیر فعال قاره ای عربی در حوضه جنوبی نئوتتیس شناخته میشود که به وسیله ریفت زایی پرمین-تریاس ایجاد شده و ساختار فلس مانند برخوردی سنوزوییک را دارد. ما انالیز تکتونیکی شکنا بر روی داده‌های لغزشی گسل نرمال همزمان با رسوب گذاری را در کمربند زاگرس مرتفع در استان فارس انجام داده ایم تا دگرشکلی کششی حاشیه غیر فعال را در طی دوره مزوزوییک به وسیله معکوس کردن تنسورهای تنشی بازسازی نماییم. این بازسازی دو جهت اصلی از کشش را بارز نموده است که از جهت مورب بر حاشیه شمالی-جنوبی تا عمود بر حاشیه شمال شرقی-جنوب غربی تکامل پیدا کرده است. با توجه به ساختارهای پی سنگ و وجود جداشدگی نمکی پی سنگی اینفراکامبرین،یک تراکشش موجب شروع دو دوره از کشش پوسته ای گشته است: فاز ضخیم پوسته پرمین-تریاس با گسترش گسل‌ها در ریفت زایی مورب و فاز نازک پوسته مزوزوییک با تأثیر پذیرفتن پوشش رسوبی از ساختارهای متوالی کششی و خم شدگی بلوک‌ها. این تاریخ تکتونیک کششی احتمالا در طی دوره ترشیاری آغازین، قبل از برخورد قاره ای ادامه داشته است. هندسه لغزش‌های گسلی و الگوهای ساختاری کشش مزوزوییک و فشارش سنوزوییک پایانی نشان دهنده معکوس شدگی ساختارهای باقی مانده در برخورد زاگرس در طی مراحل بعدی کوتاه شدگی ضخیم پوسته و نازک پوسته می باشد.

کمربند چین و تراست زاگرس ایران در نتیجه رخدادهای کوهزایی آلپین در نوار کوهزایی آلپ – هیمالیا می باشد (ریکو و همکاران 1977). این کمربند در جهت شمال غربی-جنوب شرقی از شرق ترکیه تا تنگه هرمز در جنوب ایران گسترده شده است (تصویر 1). کمربند زاگرس مرتفع (که با نام زون فلسی نیز شناخته می شود) بخش شمالی حاشیه غیر فعال قبلی صفحه عربی را مشخص میکند که از صفحه ایران در امتداد گسل اصلی زاگرس و گسل اصلی کنونی جدا می شود (باود 1971، چلنکو و براود 1974، بربریان 1995). دو قلمرو اصلی زون دگرگونی سنندج-سیرجان و کمان ماگمایی ارومیه-دختر در شمال شرق گسل اصلی زاگرس در نتیجه فرورانش شمال شرقی صفحه اقیانوسی نئوتتیس به زیر حاشیه فعال صفحه ایران فرض می شوند (بربریان و کینگ 1981)فرآیند فرورانش در ژوراسیک پایانی شروع شده (استامپفلی و بورل 2002) و با برخورد قاره ای صفحه‌های ایران و عربی در الیگوسن-میوسن پایان یافته است (شرکتی و لتوزی 2004، آگارد و همکاران 2005).

در جنوب غرب زاگرس مرتفع، این کمربند کوهزایی به وسیله واحدهای مورفوتکتونیکی عمده شامل زاگرس چین خورده ساده، فروافتادگی دزفول و مناطق پست خلیج فارس – مزوپتامین (HZF) مرز HZB – ZSFB را مشخص می کند که تمرکز لرزه خیزی آن عمدتا در جنوب غرب قرار دارد (طالبیان و جکسون 2004). از شمال غرب به جنوب شرق ZSFB به زیر نواحی لرستان، ایذه، و کمان فارس تقسیم بندی می شود که توسط گسل‌های امتداد لغز بالارود، ایذه و زون گسلی کازرون انجام شده است. گسل پیانی کوهستان (MFF) ZSFB را در جنوب غرب محدود کرده و از فروافتادگی دزفول جدا میکند. پیشانی زاگرس حوضه خلیج فارس-مزوپتامین را از تمام کمربند کوهزایی جدا می کند. حضور تمام این زون‌های ساختاری موازی و مورب بر کمربند ساختارهای پوسته ای عمیق از قبل موجود هستند، توسعه مورفوتکتوتنیکی بخش‌های مختلف کمربند را تسهیل نموده و تفاوت‌های آشکاری را در تاریخ دیرینه چینه شناسی و سبک ساختاری مشخص می نماید (بربریان، 1995؛ سپهر و کاسگروف، 2004). اگر چه تکامل چینه زمین شناختی و سبک دگرشکلی کمربند کوهزایی زاگرس از نظر چینه شناسی، ساختاری، لرزه ای و ژئوفیزیکی با جزییات مورد مطالعه قرار گرفته است اما تلاشی برای آنالیز تکامل HZB در طی تاریخ تکتونیکی حاشیه غیرفعال شمال غربی صفحه عربی (NEAPM) از نظر تکتونیک شکنا صورت نگرفته است. در این نوشتار ما قصد داریم تکتونیک کششی شکنای HZB را در فارس داخلی مورد بررسی قرار دهیم (تصویر1). مطالعه ما در ابتدا بر مبنای وارونه سازی سیستماتیک داده‌های استرس تکتونیک شکنا با توجهی خاص بر گسلش همزمان با رسوب‌گذاری مزوزوییک می باشد که ساختارهای کششی عمیق مدفون شده در تاریخ NEAPM را بازگو می نماید. با این حال تاریخ کششی HZB محدود به دوره مزوزوییک نمی باشد. ما همچنین گسل‌های نرمال سنوزوییک را همراه با شکستگی‌ها کششی مشاهده نموده ایم که به صورت عمده در اثر عملکرد دگرشکلی فشارشی سنوزوییک در این ناحیه توسعه یافته اند (نواب پور و همکاران، 2007).